Tayebe Zakeri, [۲۵.۰۸.۲۱ ۱۰:۲۲]
الحیاة، کتابی ۱۲ جلدی به زبان عربی، نوشته محمدرضا حکیمی، و دو برادرش علی و محمد حکیمی است. آغاز نگارش این کتاب در سال ۱۳۵۳ش بوده و آخرین جلد آن در سال ۱۳۹۴ش منتشر شده است.هدف نویسندگان ،ارائه سیمای اسلام وتشیع ،بر محورعدالت اجتماعی وآزادگی فردی بوده ومکنبع اصلی خود را قرآن وحدیث دانسته اند.احمد آرام شش جلد اول را به فارسی ترجمه کرده است
انقدها و نظراتی درباره این کتاب منتشر شده است؛ رسول جعفریان، الحیاة را در جهت رهایی از التقاط‌های چپ و راست دانسته، ابراهیم فیاض آن را در ادامه نهضت پاکدینی و پالایش دین از اسلام تاریخی قلمداد کرده و سید حسن اسلامی، کتاب را تحت تاثیر پیشفرض‌های زمانه، یعنی تفکر چپ در ایران دانسته است
محتوا:مولفان الحیاة در صفحات نخستین هر جلد آورده‌اند که این کتاب دائرة المعارفی اسلامی، علمی، پژوهشی است که روش زندگی فردی و اجتماعی آزاد و پیشرو را ترسیم می‌کند و انسان‌های سراسر جهان را به پی‌ریزی یک نظام مردمی شایسته فرامی‌خواند.
بنا به نوشته مولفان، الحیاة سعی در ترسیم سیمای ویژه‌ای از اسلام و تشیع دارد؛ اسلامی که بر محور عدالت در اجتماع و آزادگی فرد می‌چرخد. در مجلدات نخستین، تلاش شده الگوهای عملی تبیین شود و جلدهای پایانی، بیشتر به دنبال تبیین مبانی نظری است. به گفته نویسندگان، تعالیم اسلام در الحیاة، بر پایه قرآن و حدیث گردآوری و تدوین شده است. به باور مولفان این کتاب، توجه الحیاة به چهار رکن عمدهٔ مذهب، انسان، زمان، و زندگی است و در این کتاب ۱۲ جلدی، از زاویه نگاه قرآن و سنت، به این چهار رکن پرداخته شده است
انگیزه تالیف:چنانکه محمد حکیمی گفته است، وی پس از رهایی از زندان در دوره پهلوی ، در سال ۱۳۵۳ش، با سردرگمی و یأس از فضای سیاسی، نامه‌ای به برادرش محمدرضا حکیمی نوشته و از او پرسیده که «چه باید کرد؟»، محمدرضا حکیمی هم در پاسخ، از قصد خود برای تالیف کتابی خبر داده است که پس از آن با همکاری سه برادر و با مطالعه و جستجو در بِحار الاَنوارومستدرک آغاز شده و کتاب‌های کافی، وسائل الشیعه، وافی،تحف العقول هم مورد مطالعه قرار گرفت. به گفته محمد حکیمی، از ابتدا هم پیش‌بینی نویسندگان این بوده که کتاب موردنظرشان مجلدات فراوانی خواهد داشت. از سال ۱۳۵۳ش تا ۱۳۶۵ش، شش جلد از این مجموعه آماده و منتشر شد. تالیف کتاب‌ها تا جلد ششم به صورت گروهی انجام شد، اما از جلد ششم به بعد، بیشترِ کارها فردی انجام شده است
به گفته محمد حکیمی، از نویسندگان کتاب الحیاة، هدف از تالیف کتاب، پاسخ دادن به دردهای بشر از نگاه اسلام بوده است ؛به ویژه در مسائلی مانند فقر،مالکیت،بیکاری وکارگری.
او در همین زمینه از آشنایی نویسندگان با جواب‌های مکاتب فکری و اندیشمندان مختلف مانند مارکس هم
سخن گفته است.
به باوراو این کتاب، جهت‌گیری مکتبی قوی و مطابق با نیاز‌های انسان معاصر دارد. وی می‌گوید که راه نجات بشریت، همان راه الحیاة است که راه اسلام است. و باز محمد حکیمی گفته است که ایدئولوژی‌هایی که در فرهنگ دهه ۱۳۵۰شمسی مورد توجه و مطالعه نسل جوان بوده، اصالت را به عمل می‌داده، نه شناخت و باور. بر همین اساس محمد حکیمی در پاورقی یکی از بحث‌های کتاب، اشاره‌ای به برخی مسائل شناخت از دیدگاه مکاتب معاصر می‌کند، اما محمدرضا حکیمی بیان این موارد را غیرلازم می‌داند و تنها به ذکر اینکه «به نوشته‌های غربی نیازی نداریم.» به گفته محمد حکیمی، الحیاة عرضه عقلانی دین است و در آن از پاره‌ای موارد و مسائل دینی که با تعقل مادی فهمیده نمی‌شود، صحبتی نشده و سخنی به میان نیامده است؛ به طوری که اگر اسم قرآن وائمه را از آن برداریم همه اندیشمندان جامعه محتوای آن را می پذیرند
نویسندگان:کتاب الحیاة را سه برادر یعنی محمدرضا، علی و محمد حکیمی گردآوردی و تالیف کرده‌اند، اما بیشتر به نام محمدرضا حکیمی شناخته می‌شود. وی از اندیشمندان مکتب تفکیک شناخته می‌شود. محمد و علی حکیمی نیز سوابق تحصیلات حوزوی و مطالعات اسلامی دارند
کتاب انقلابی:محمدرضا حکیمی الحیاة را یک کتاب انقلابی معرفی می‌کند. از نظر او انقلاب تغییر احوال ملت است، نه تغییر اشخاص دولت. یعنی هر گاه احوال ملت از ظلم به عدل، از بی‌کرامتی به کرامت و از اختناق به آزادی تغییر یابد،از نظر وی دینی انقلابی است وقرآن انقلابی ترین کتاب موجود در دست بشراست.اسلام ملاک پدید آمدن یک انقلاب راستین انسانی است.هر جا حقوق انسان‌ها، عدالت و آزادی متزلزل شود، انسان‌های آزاده و توده مظلوم مردم به حرکت درمی‌آید، تا بنیان ظلم وبی حرمتی را واژگون کنند
Tayebe Zakeri, [۲۵.۰۸.۲۱ ۱۰:۲۲]
از نظر حکیمی، الحیاة به عنوان کتابی انقلابی و انقلاب‌گرا، دعوت به اجرای عدالت تا حد «منهای فقر» می‌کند و با توجه به احادیث معتبری که فقر را زاییده تکاثر متکاثران و غنای وافر توانگران دانسته، روشن می‌شود که احادیث اسلام در مسائل فردسازی و جامعه‌پردازی، وحدت نظر دارند و به این آثار باید به چشم علمی نگریست، نه فقط قدسی
با همین نگاه محمدرضا حکیمی در تابستان ۱۳۸۱ش نامه‌ای ۱۸ صفحه‌ای به فیدل کاسترو رهبر وقت کوبا نوشت و چنانکه خود گفته، «با یک انقلابی درد دل کرد».
ساختار
این کتاب در ۱۲ جلد و ۴۰ باب تنظیم شده است. هر باب نیز چند فصل است
• جلد اول از چهار باب تشکیل شده است: شناخت و اصالت آن؛ عقیده و ایمان؛ عمل؛ و امتیازهای جهان‌بینی الهی
• جلد دوم شامل باب پنجم تا باب دهم است: اصول کلی رسالت انبیا؛ قرآن؛ رهبران راستین و برخی ازویژگی‌های ایشان؛ عالمان؛ ولایت و حکومت(فلسفه سیاسی)؛ حاکم اسلامی، تکالیف و مسئولیت‌های او.
• جلد سوم تا ششم: به گفته محمدرضا حکیمی، این چهار جلد را باید در یک مجلد در نظر گرفت؛ چرا که موضوع آن بررسی آیین اقتصادی اسلام است. حکیمی در گزارشی که از این چهار جلد ارائه کرده، عدالت اقتصادی را لازمه ساختن جامعه اسلامی دانسته است. این چهار جلد در دو باب و ۱۰۰ فصل ارائه شده است.
• جلد هفتم: جایگاه و ارزش انسان، محور این جلد است که در باب سیزدهم ارائه شده است.
• جلد هشتم: باب چهارده تا هفده در این جلد است و تعهدباوری و مسئولیت‌شناسی، احساس و عاطفه، ضوابط در روابط خانوادگی، و همچنین ضوابط در روابط اجتماعی را شامل می‌شود.
• جلد نهم: باب هجدهم تا بیست و چهارم در این جلد است و در آن حدود ۱۰۰ ویژگی حکومت صالح و اسلامی به استناد قرآن و حدیث آورده شده که در ۱۰ فصل تدوین گشته است.
• جلد دهم: این جلد، چهار بابِ بیست و پنجم تا بیست و هشتم را شامل می‌شود. زندگی و دوستی (دوست و دوستیابی)، دو اصل بنیادین در اصلاح اجتماعی (امر به معروف و نهی از منکر)، انگاره‌های کلی تربیت، و تربیت فرزندان مباحث این جلد است.
• جلد یازدهم: عبادت و آثار تربیتی آن، دعا و تربیت، آثار پیروی از معصوم(ع)، تربیت و بهداشت و اخلاق.
• جلد دوازدهم: این جلد از باب ۳۴ تا باب چهل را شامل می‌شود. اخلاق و اصول کلی، سلوک شرعی و روش‌های آن، بنیادی بودن احکام اسلامی، و ارتباط اندام‌وار احکام سلامی، از موضوعات ارائه شده در این جلد است
انتخاب زبان:محمد حکیمی در توضیح انگیزه مولفان از انتخاب زبان عربی برای کتاب الحیاة، عربی بودن کتاب را موجب رفع حساسیت حکومت پهلوی دانسته و گفته با این کار، کتاب راحت‌تر چاپ می‌شده است.
بعد از چاپ شش جلد به زبان عربی، آن مجلدات را احمد آرام به فارسی ترجمه می کند.
