دومین کارگاه مهارت افزایی پژوهش های فناورانه در اندیشه های قرآنی امام خامنه ای(حفظه الله) در حوزه زن و خانواده با موضوع: آشنایی با فضای مجازی و قابلیت و کاربرد فناوری اطلاعات در پژوهش با حضور استاد رمضانعلی بذرافشان، مدرس و محقق حوزه د دانشگاه، در تاریخ ۱شهریور ۱۴۰۱ با مشارکت اساتید و محققان مدرسه علمیه حضرت زینب(س) میناب، اتحادیه جهانی زنان مسلمان، مدرسه شهید حسن حاج غفاری قم، بسیج اساتید خواهران دانشگاه فرهنگیان استان قم، مدرسه علمیه حضرت آمنه سلام‌الله‌علیها، انجمن الهیات پردیس حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها و مدیریت حوزه علمیه خواهران استان هرمزگان برگزار شد.

در این کارگاه دکتر بذرافشان با پرداخت بررسی کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در پژوهش، اهمیت و شناخت واژه فاوا را که همان فناوری اطلاعات و ارتباطات در پژوهش هست را یاداور شد و خاطر نشان کرد: باید دید که فاوا به عنوان یک ابزار تکنولوژی در بحث پژوهش و پژوهشگر چگونه میتواند کمک کننده و مهم باشد.

در این کارگاه به اهمیت و ضرورت فرایند ۲۲یا ۲۳ گانه پژوهش، شناخت کافی نسبت به فناوری اطلاعات و ارتباطات و نقش آن در انتخاب موضوع، مساله یا تدوین طرح تحقیق، انجام مراحل تحقیق که شامل: ماخد شناسی، استخراج فهرست موضوعات، شناخت منابع، شکل گیری اجمالی، فیش‌برداری و ساختار نظام موضوعات اشاره شد.

وی با اشاره به اینکه فاوا یعنی اطلاعات فناوری و ارتباطات،تاکید کرد: فناوری ابزاری است پژوهشی که بحث روش و فرایند را مشخص می کند.

استاد حوزه تصریح کرد: مخاطب در پژوهش مهم است یعنی در بحث پژوهش به یک شکلی زبان و شیوه نگارش هم باید مد نظر قرار بگیرد.

وی با بیان اینکه در پژوهش باید فرآیند 22-23 گام را مد نظر قرار بگیرد، ادامه داد: در این مراحل 22گانه میتوان تک تک نقش فناوری اطلاعات در فرایند پژوهش را تنظیم کرد.

آقای بذرافشان نقش فناوری اطلاعات در انتخاب موضوع را نیز مهم دانست و افزود: اگر بخواهیم موضوع محور کار کنیم، نقش فاوا در تبیین موضوع و بحث شناخت یک چیزی است و مسئله تبیین هم چیز دیگری است که آیا مخاطب ابزار مورد نیاز را دارد یا ندارد.

با وجود مزایای فراوان بهره گیری از فناوری و ارتباطات در تحقیقات علمی ، نگرانیهای نیز در این زمینه وجود دارد که برخی آنها عبارتند از: احساس بی نیازی از تحصیلات و مهارتهای تحقیقاتی ، گرایش به تحقیقات سطحی و تکراری ، کم اعتباری برخی منابع الکترونیکی ، آسیب های روحی وجسمی این فناوری و ناامنی های خاص این محیط.

آنچه برای دستگاه های دیجیتالی و کامپیوتری تعریف و شناخته می شود. تنها مجموعه ای از صفرها و یکهاست که در قالب باینها و ترکیب آنها با هم، قابلیتهای فراوان رایانه را ایجاد می کند.

وی گفت : بعد از طرح تحقیق ، دومین مرحله انجام تحقیق است که شامل: ماخذ شناسی، استخراج، موضوعات ، شناخت منابع و در سومین مرحله ارائه تحقیق است که باز جایگاه خاص خود را دارد.

مجموعه ابزارها و روشهایی که بشر برای تولید ، گردآوری ، ذخیره سازی، مدیریت و پردازش اطلاعات پدید آورده است فناوری اطلاعات نامیده می شود.

شیوه ها و ابزارهایی را که بشر برای انتقال اطلاعات و ارتباط با هم نوعان خود ایجاد کرده است فناوری اطلاعات می نامیم.

اختراع  کامپیوتر از بیشترین پیشرفت را در فناوری اطلاعات ایجاد کرده و مهم ترین دوره در تاریخ پیشرفت فناوری ارتباطات با نوآوری شبکه های کامپیوتر آغاز شد.

تحقیق علمی کوششی است روشمند برای پاسخگویی به مسئله های علمی که به نوآوری و پیشرفت علم می انجامد.

در این تلاش علمی بر سه رکن مسئله، فرضیه و استدلال استوار است.

مراحل یک تحقیق علمی موفق عبارت اند از : طرح مسئله یا انتخاب موضوع، تبیین مسئله، ارائه فرضیه، تنظیم طرح نامه، گردآوری اطلاعات ، پردازش اطلاعات و گزارش تحقیق.

فناوری اطلاعات و ارتباطات در تمامی مراحل تحقیق، آثار و فوایدی را در پی دارد. البته بیشترین بهره برداری از فاوا در مرحله پنجم تحقیق ، یعنی گردآوری اطلاعات رخ می نماید.

دقت در انتخاب موضوع و در نظر گرفتن ملاکهای آن تاثیر تعیین کننده ای در تمامی مراحل تحقیق دارد.

استفاده متقاضیان تحقیق از نرم افزارهای تحقیقاتی ، کتابخانه های الکترونیکی و پایگاه های اینترنتی نقش فراوانی در شناسایی موضوعات بهتر و کاربردی تر برای تحقیق دارد.

درقسمت بدنه اصلی، به سازمان یا نظم ارائه محتوا و نیز چگونگی ارائه آن اشاره می شود. ساختار پیشینه بر مبنای روال زمانی و یا دسته بندی مکانی با ساختار موض  وعی صورت می گیرد. پس از مقدمه مورد نظر لازم است آثار مرور شده را به مقوله ها و دسته های مناسبی که با پژوهش در دست انجام مناسبت دارد تفکیک کرد.

پیشرفت مباحث باید از یک رویکرد کلی به سوی بحث های تخصصی حرکت کنددر ابتدای هر بحث تخصصی نیز می توان یک جمله مقدماتی مبنی بر معرفی موضوع مورد بحث و اهمیت آن اضافه کرد.

در این جمله حتی می توان به کیفیت و کمیت پژوهش های انجام شده نیز اشاره کرد. تنوع ساختار و تنظیم محتوا در مرور پیشیسنه بستگی به نوع و هدف پژوهش دارد.

محتوای پیشینه می تواند براساس مفاهیم و متغیرهای مطرح در پژوهش های پیشین و دیدگاه های نظری در مورد آن ها تنظیم شود. لازم است در هر مقوله ی تخصصی، منابع مرور شده را به ترتیب سال انتشار آن ها دنبال یکدیگر آورد.

برخی از انواع مرور پیشینه ها با هدف خاصی نگاشته می شوند. مانند مرورهایی که در قالب یک مقاله بلند و به سفارش سردبیر برخی مجله ها منتشر می شوند.

این نوع مقاله ها که توسط صاحب نظران هر حوزه موضوعی نوشته می شوند. آثار و پژوهش های انتشار یافته در طول یک سال و یا یک دوره مشخص را همراه با روند تحولات عمده بررسی و نقد می کنند.

این منابع برای به دست آوردن یک تصویر کلی و نسبتا جامع از حوزه مورد بررسی استفاده می شوند. از جمله این منابع می توان به دایره المعارف ها و فرهنگ ها ، تلویحی و کتاب های پایه اشاره کرد.

در پایگاه های اطلاعاتی ابتدا باید منابعی را بازیابی کرد که خود دارای بخش مرور نوشتارها و پیشنیه پژوهش باشند. برای جستجو این متون عبارت پیشینه پژوهش را با کلیدواژه موضوع مورد نظر ترکیب کرد.

در فهرست کتابخانه ها می توان از طریق نام نویسندگان ، مترجمان، عنوان و موضوع جستجو کرد و به مدارک مورد نظر خود دسترسی پیدا کرد.

به منظور بررسی تحقیقات قبلی و تدوین پیشینه تحقیق، باید منابع اطلاعاتی مرتبط با موضوع تحقیق، جاپایی شده مورد تحلیل قرار گیرند.برای این منظور ، پژوهش گر باید مراحل زیر را که در شکل قبل نشان داده شده طی کند؛

-         مشخص کردن واژگان کلیدی مرتبط با مسئله تحقیق، کلیدوواژگان همان توصیف گرهای مسئله تحقیق است . برای انتخاب این توصیفز گرها، پژوهش گر می تواند مفاهیم تشکیل دهنده و مرتبط با موضوع تحقیق را مورد تحقیق توجه قرار دهد.

-         جست و جوی منابع اطلاعاتی، مانند نمایه ها، چکیده نامه ها و کتاب های مرتبط به موضوع تحقیق و به عبارت دیگر درباره هر یک از کلیدواژه ها ، باید منابعی را که اطلاعات پژوهشی مربوط را به دست دهد، یافت. برای ای امر ، می توان پایگاه های رایانه ای داده ها را نیز مورد نظر قرار داد و اطلاعات پژوهشی بالقوه را بازیابی کرد.

-         یافتن عنوان مقاله های مرتبط با موضوع تحقیق

-         جایابی نسخه های از مقاله های مورد نظر.

-         گزینش مقاله مرتبط ، در این مرحله ابتدا هر یک داز مقاله ها یا کزارش های جایابی شده ، به طور مقدماتی مطالعه می شود.تا میزان رابطه آن ها با موضوع تحقیق مشخص شود. براین اساس ، مقاله ها و یا گزارش های نا مربوط ، کنار گذاشته می شوند.

-         طبقه بندی مقاله ها در این مرحله ، مقاله ها و یا گزارش های مرتبط با مساله تحقیق ، مشخص شده بر حسب روش متغیرها، ابزار و امثال آن، دسته بندی شوند.

نقش فاوا در گردآوری اطلاعات به شیوه میدانی: مصاحبه، مشاهده، پرسشنامه است.